De Meijelse taal

Nééj Mééls Woordeboe:k is te koop

Het Nééj Mééls Woordeboe:k is klaar. Het bevat ruim 4900 woorden die in de negentiende en twintigste eeuw in het Meijels dialect zeker gebruikt zijn. Daarvan worden er in de omgangstaal ook nu nog steeds veel gehoord. Maar de modernisering van het dagelijks leven, de toename van communicatiemiddelen en een verhoogde mobiliteit hebben geleid tot verminderd dialectgebruik en het verdwijnen van woorden, die in het dagelijkse leven van eerdere generaties volop gebruikt werden. Er is voor gekozen om naast de woorden uit het Mééls Woordeboe:k uit 1991 een heleboel van die weinig of niet meer gebruikte woorden in het nieuwe woordenboek op te nemen. Ze behoren namelijk tot het cultureel erfgoed dat onder andere in het dialect zijn weerslag heeft gekregen en dat daarin bewaard is gebleven. In dit woordenboek is er dan ook naar gestreefd om het resultaat van de plaatselijke woordgeschiedenis vast te leggen. Ook voor het woordgebruik van nu is daarin volop aandacht. Immers, het heden is er door het verleden. De woorden in de taal zoals wij die nu spreken zijn voortgekomen uit een ontwikkelingsproces van eeuwen. Met een unieke uitkomst: het Meijels dialect. Dat is heel erg bepaald door de geïsoleerde ligging van Meijel in het Peelgebied. Voor de geschiedenis van het dorp is daarom in het woordenboek ruim aandacht. Datzelfde geldt voor het vastleggen van de vele klanken door middel van de spelling. De regels die daarvoor zijn afgesproken, worden met een aantal voorbeeldwoorden verduidelijkt. Heel bijzonder is de Meijelse mouillering met woorden als husj (huis), titj (tijd) en géétj (geit). Een uitgebreide toelichting op dit verschijnsel en op het ontstaan ervan is in het boek opgenomen. Ook staan er artikelen in over ‘Opvallende woordgroepen’, ‘Télle in ’t Mééls’ en ‘Meijelse verwarwoorden’. Bovendien wordt er verslag gedaan van onderzoeken naar het dialectgebruik van de schoolkinderen in Meijel. Maar het hart van het boek is de woordenlijst Meijels-Nederlands met bijna 5000 Meijelse woorden en hun verklaringen. Een groot aantal van die woorden is verduidelijkt met voorbeeldzinnen. Om het gebruiksgemak van het woordenboek te vergroten is achterin een woordenlijst Nederlands-Meijels opgenomen. Het boek is geïllustreerd door Wildlife Artist Pieter Verstappen. Hij heeft meer dan tachtig tekeningen voor het boek gemaakt. Jan Daems, Herman Crompvoets en Piet Oomen verzorgden de tekst van het boek. Het Nééj Mééls Woordeboe:k is in Meijel te koop bij Boekhandel Coolen-Pluijm, Heemkundevereniging Medelo en VVV Peelpunt. Het boek heeft 276 pagina’s en kost € 19,95.



Meijels dialect in inleidingen en verhalen

Meijel is een dorp in Limburg, echter zeer dicht tegen de grens van Neerkant en Deurne in Noord-Brabant. Op die grens staan de grenssteen uit 1761 en de Sint Willibrordusput. Tot 1853 lag Meijel helemaal geïsoleerd in de Peel. Het was het enige dorp dat volledig omsloten werd door het veengebied. Meijel lag aan één van de weinige en tegelijkertijd moeilijk doorgaanbare verbindingswegen door de Peel. In die bijzondere situatie tussen Brabant en Limburg ontwikkelde zich een bijzondere taal, een eigen dialect.

Herman Crompvoets beschreef dat dialect in het ‘Mééls Woordeboe:k’, uitgave heemkundevereniging Medelo 1991, Medelo nr 6 (voor meer informatie hierover, zie Publicaties Meijel).

Als geboren Meijelse, zoon van hoofdmeester Crompvoets, maakte Herman daarbij gebruik van zijn eigen dialectbeleving. Hij putte echter ook uit de kennis die hij had opgedaan bij het schrijven van zijn proefschrift ‘Veenderijterminologie in Nederland en Nederlandstalig België’ en bij de samenstelling van de Woordenboeken van het Brabants Dialect en van het Limburgs Dialect.

In 2019 verscheen van dat boek een forse uitbreiding: het 'Nééj Mééls Woordeboe:k', deze keer van de hand van Jan Daems, Piet Oomen en Herman Crompvoets (zie Publicaties Meijel).

Als je wilt luisteren naar een paar pratende Meijelsen in 1965, maak dan verbinding met een geluidsbandje uit het Meerstens Instituut door te klikken op: Luister naar het Meijels van 1965 

Daar is een gesprek van ca. 40 minuten te downloaden en te beluisteren, op 4 november 1965 georganiseerd door onderzoeker Herman Crompvoets (* 1939) ten huize van gastvrouwe Gerda Gielen (* 1910) in de Dorpsstraat.
De Meijelse sprekers waren Fritske Basten (* 1885 Lammerte Berte Fritske landbouwer), Toon Knapen (* 1905 bakker), Hent Martens (* 1887 Hermus Hent autogarage), Gabriel Oomen (* 1875 Gepke landbouwer) en Jan Veltmans (* 1896 boomkweker).
Bij het gesprek was ook aanwezig mevrouw dr. Jo Daan, van 1939 tot 1975 hoofd van de afdeling dialectologie van het Meertens Instituut, dat echt bekend is geworden door 'Het Bureau', de zevendelige romancyclus van Han Voskuil.